برداشت نادرست از واژه (قهرمان ملی)

دوستی که از نظر نحصیلی درجه بلند علمی دارد و شخصیت شهید احمدشاه مسعود را همیشه محترم میشمارد؛ اینبار در کابل رو بمن کرده گفت: من با پیشوند قهرمان ملی در پهلوی اسم احمدشاه مسعود مخالفم. درحالیکه با نگاه متعجبانه سویش میدیدم افزود: او بیادر مبارزه اش صحیح ولی (ملی؟؟) در کدام پس کوچه ای بادغیس رفته جنگ کده؟ در کدام ولسوالی پکتیا؟ در کدام علاقداری قندهار و هلمند ؟ برو بیادر همو قهرمانیش صحیح ولی قهرمان ملی اش بیخی زیاده روی است ! من که بسویش با نگاه های بی باورانه میدیدم و خاموش بودم بالاخره صبرش را با خموشی ام تمام کردم و با نوعی خشم از عدم تائید سخنانش از من پرسید بگو نی بیدر نظر تو چیست؟ 

گفتم واقعن از نظر تو قهرمان ملی یک کشور باید در کوچه کوچه ای یک کشور بجنگد تا لقب (ملی) را اخذ کند؟ با متانت و غرور پاسخ داد : بلی! گفتم: برادر عزیزم افغانستان ۳۴ ولایت ۴۴۶ ولسوالی ۲۸۰۰ علاقداری بیشتر از یک لک قریه و احتمالن بیش از دهها میلیون کوچه و پس کوچه دارد پس برای قهرمان ملی شدن آدم نیاز به چند سال عمر دارد با در نظر داشت طی فواصل که آنهم زمانگیر اس حد اقل در هر کوچه یکروز بجنگد؟ دوست عزیزم با همین سوال کوچک از غضب و خشمش فرو کاسته شد و با آرامش گفت مقصدم (ملی) است یعنی مبارزه در همان یک دره ؟؟؟ در پاسخش با همان متانت پیشتر خودش گفتم : بلی ! گاندی قهرمان هندوستان است ! ارنستو چکورا قهرمان آزاده گی ضد امپریالیزم است ماندیلا و امثالهم هیچ کدام شرایط کوچه به کوچه ای را که خودت وضع کرده ای را ندارند. 

برادرم !!! وطن در چهل سال اخیر دوبار مورد تجاوز قرار گرفت از نظر من هر کسیکه در این دوبار علیه متجاوز بپا خیسته قهرمان است اما هر کسیکه توانسته متجاوز را مجبور کند تا همرایش به عنوان یک طرف در مورد افغانستان روی میز مذاکره بنشاند همان آدم قهرمان ملی است حتا اگر یک کوچه را به نماینده گی از تمام کشوراز لوث متجاوز تا اخیر پاک نگه داشته باشد .همان یک کوچه یا یک کوه نماینده گی از تمام کشور می کند. دوست من دوباره تف و جوش بالا کرد و گفت :خی ایقدر قوماندانهای دیگر چطو؟ گفتم هر قوماندان به ذات خود قهرمان این کشور است حتا من و تو که در سازمان جوانان و حزب نرفتیم همین خودش بمعنی نفی همان تجاوز و مقاومت در برابر یک رژیم بود و در اصل خود یک قهرمانی است. اما کسیکه در کوچکترین کوه یک کشور در برابر یک ابر قدرت ایستاده و آنقدر جنگیده تا اینکه آن ابر قدرت دیگر از تصرف همان منطقه دست بشوید و همان ساحه را دیگر آفغانستان دموکراتیک نه بلکه به عنوان سرزمین آزاده برسمیت بشناسد و از واژه های اشرار و دزد صرنظر کرده و با همان اشرار دیروزه به عنوان ناجی کشورش در میز مذاکره بنشیند؛ از نظر من نماد همان ملت و قهرمان ملی همان کشورست. دوست عزیزم که دیگر خموشی اش گواهی از قناعتش میداد خیره خیره بمن نگاه میکرد.

ومن سپس با جرآت برایش گفتم : ! با یک جستجو در جستجوگر گوگل خود میدانی که بیشترین کتابها در بیشترین زبانهای دنیا حتا بزبان کوریایی و جاپانی در مورد قهرمانی مسعود به نگارش رفته و خود میدانی که هیچ کسی در جهان عاشق چشم و ابرویی مسعود نیست بلکه قهرمانی او و آوازه ای آزاده گیش او را در جهان به یک چنین شهرت جهانی رسانیده است. با مسولیت گفته میتوانم که تا حال برای هیچکس اینقدر کتاب نوشته نشده حتا ارنستو چگورا و امثالهم بنابران قهرمان ملی واژه ای بسیار کمی است برای احمدشاه مسعود و از نظر من 

مسعود را ما بخواهیم یا نخواهیم قهرمان جهانی مبارزه با پدیده کمونیزم لقب داده اند

مسعود را قهرمان دنیای اسلام راستین در مبارزه با تروریزم لقب داده اند

مسعود بدون شک امپراطور جهان آزاده گیست. اسمش مثل سایر امپراتوران آزاده و بی نظیر دیگر دنیا همیشه جاویدان خواهد بود

شما چه فکرمیکنید؟؟

قهرمان

گپ از گپ میخیزه

گپ از گپ بر میخیزد

هنرمند محبوب وحید جان صابری در صفحه فیسبوکش، فلم کنسرتش را در مراسم فراغت محصلین فاکولته انجنیری بنمایش گذاشته و نوشته است بین سالهای ۶۵-۶۷ خورشیدی.

 تماشای این فلم مرا در ژرفای از نستالوژی کشانیده بود که نگاهم را کامنتی بدین مضمون جلب کرد: صابری صاحب! فاکولته انجنیری را سال شصت و پنج بسته بودند و جایش زمین شناسی بود! وحید جان در پاسخ نوشته: بلی! دوباره بازش کردند. با دیدن همین دو کامنت انگار بی اختیار چشمهایم بسته میشود و برای لحظاتی نظاره گر گذر تیر زمان؛ که با عجب سرعت کُشندۀ ئ میگذرد میشوم

آه که زندگی واقعن لبریز از نشانه هاست. گاهی یک بوی یا نگاه آشنا، گاهی یک واژه یا خنده بلند وگاهی هم حتا یک تبسم رنگین آدم را در کوچه ها و دهلیز های ذهنش ساعتها می چرخاند، مقابل دروازه های که یکبار رفته دوباره ایستاده میکند.و پس از لحظۀ یکجا با همان خاطره، به همان نقطه یا نشانۀ سحر آمیز بر میگرداند. آخر آدم یک "آه " هست و یک "دم". اما همین آدم بیچارۀ سدۀ کرونایی، اگر این روزها ساکت باشد، در جمع مرده گان کرونایی محسوب میشود. ولی اگر نوائ زندگی سر کند در این بلا تکلیفی روزگار، که نوشتن از چهره رنگین بهار حرف بی معنی، سرودن به برگهای خزان زدۀ روزگار،نشانۀ کم مایه گی و نوشتن و گفتن از بدبختی های اجتماعی، بیهودهگی،بشمار میرود، از چه بنویسد؟ مگر اینکه از گپ، گپ خیزد و تلنگری شود بر زندگی تا نشانه یا خاطره ی تازۀ که در آُئینۀ خاطرات گذشته ظاهر و با سرشاری زندگی درهم می پیچد دوباره یادداشت شود. در غیر آن نسل بنی آدم همه تا دندان غرق در سرگردانی و بدبختی تحمیل شده از سوی خویشتن اند

بنابرین ویدیوی وحید جان صابری نخست یادم انداخت که بلی دقیقآ این کنسرت در سال ۶۵ خورشیدی بود نوریه جان دختر همسایه ما هم در جمع فارغین همین دوره بود. از او شنیده بودم که عمارت فاکولته انجنیری کابل را به فاکولته زمین شناسی داده اند. اما نوریه خود محصل فاکولته انجنیری ننگرهار بود. انجنیری ننگرهار بدلایل امنیتی از جلال آباد به کابل منتقل شده بود. او از کنسرت وحید صابری در مراسم فراغتش نیز بمن گفته بود. بنابرهمین اطلاعات باید بنویسم که هم کامنت دهنده راست میگوید هم وحید جان صابری! فقط اندک غلط فهمی صورت گرفته! مضاف بر این قابل یاد آوریست تا بنویسم که دوست و همکار عزیزم نجیب جان که ما ایشان را تخلص "بی خار" داده بودیم رسمآ مرا در همین کنسرت دعوت کرده بود. چرا که برگذار کننده این محفل بگفتۀ ایشان پسر کاکای شان که مهره درشتی در فاکولته بودند بود. لهذا آنروز صبح زود به عزم اشتراک در کنسرت وحید صابری از خانه بسوی خانۀ نجیب جان شان که در وسط منطقۀ بهارستان و عمر شهید قرار داشت راه افتیدم. در وسط کوچه ما خانه "مدیر صاحب" که حالا در سیدنی زندگی دارد بود. واقعن گپ از گپ میخیزد چراکه حتمی و لازمیست تا بگویم هنگام احوالپرسی با ایشان چشمم به حویلی هندوی مقابل که اتفاقن دروازه اش باز بود افتاد. بار اول بود که دیدم تاک بزرگ و قدیمی سردار با انگور های آویزان شده، مثل یک پادشاه تکیه بر چیله چوبی ورنس شده داده و تن به خواب صبحگاهی سپرده بود. مدیر از کار و بارش میگفت اما هوش مرا انگورهای سردار برده بود. چون ما هم در شهر خود تاک و انگور داشتیم اما به چنین زیبایی اصلا خوشۀ ندیده بودم. مشغول صحبت با مدیر بودم که انگار نسیم صبحگاه بدورادور چیله چرخید، دست بر خوشه های انگور کشیده نشئه آسا لم لم برخاست و با لمس تن و روی من و مدیر سوی حویلی های کنار رفت تا به قلب های مهربان ساکنان کوچه با خمار خم حافظ شیراز که مدیر کبابش بود نفوذ کند. از مدیر خداحافظی کرده بسوی جاده شیب دار پاهین میشوم و در دوکان فرنی فروشی که با هم قرار گذاشته بودیم منتظر نجیب مینشینم! لحظاتی بعد "بی خار" به فرنی فروشی وارد میشود ولی بنحوی "خار دار" معلوم می شود. معلوم ست که اتفاقی افتاده.اما سعی میکند چهره عبوسش را با لبخندی مصنوعی بپوشاند! میپرسم چه گپ اس؟ بار ها میگوید هیچ! برو که بریم! بالاخره با اصرار پیاپی من میگوید: صرف بخاطر قولم آمدم! شب مادرم مریض شد حالا در شفاخانه اس. از تشنجات عصبی نتوانستم دوساعت بیشتر بخوابم با سراسیمگی آمدم که منتظر نمانی برویم تا ترا به پسر کاکایم معرفی کنم، خودم مجبورم زود بر گردم. منهم از تصمیمم منصرف میشوم و خلاصه قصه کوتاه با وصف اصرار پیاپی و لطف بیخار رفتنم به کنسرت وحید صابری نشد.

 از چرُت می پرم! میبینم نه تنها فلم تمام شده بلکه پردۀ لپ تاپ هم تاریک شده است. کژ بختی یا بدشانسی روزگار عصبانی ام میسازد، متوجه میشوم که نه تنها اینجا بلکه تمام عمر، بی وقفه، با چشمِ دل، غروب و طلوع جاده آمال را ابلهانه نظاره گر بودم تا مبادا ارابه بخت بیخبر گذر کند اما تا کنون نه رد پای از ارابه ئ بخت برگذرگاه آرزو پیدا شد و نه هاتفی که ندا برآورد: ناحق در آرزوی نشستن برخوان گسترده آرزوها، دست زیر زنخ به انتظار منشین! نمی شود و نخواهد شد!

آری! پیکر یخ زده از تحمل هجمه یی از "نشدن"های آنچه دل، چشم به "شدن" اش داشت، با آخرین رمق ها بی صبرانه می پرسد:آیا نوازش گرمای خورشید میسر خواهد شد؟آیا خط پایانی بر انتظار، حسرت و آرزو خواهد بود؟ آیا عمرِ برباد رفته جبران خواهد شد؟ آیا آنچه بر بال باد هوا رفت باز خواهد گشت؟ آیا حتا اگر"ناشد" ، "شد" شود فرصتی برای شادی هست؟ آیا در قمار زندگی واقعن من بد بازی کردم یا حریف قضا و قَدَر نشدم؟ آیا قواعد بازی را بلد نبودم یا اسباب بازی مهیا نبود؟ چه کسی می‌تواند مرا آگه کند با پاسخ درست از این پرسش ها تا پریشانی ز احوالم گریزان شود از نظر من زندگی یعنی همین سروده که سالهای پیش گفته ام از قالین باف گیتی 

بود و نبود

بدار آویختند ما را چو قالین روی یک دیوار 
و قالین باف گیتی دست و پایم بسته است اینبار
خیال گرم میبافم هنوزم از کلاف دل 
ببافندم! مگر در زیر پاهایت  شوم هموار
گه از بود و نبود همچون دکارت مغروق تردیدم
سرود عشق چون اقبال خوانم گاه گاه  انگار
تراشیدم ، پرستیدم ،ولی ما را  شکست و رفت
جهد از چشم بر جای گلو این حرف با تکرار 
مرا تبخیر کرده آتش هجران ببین  آهم
شراب میوه دلتنگی را سرمیکشم خونبار
بسآن پیاله چای که تلخ و چشم در راه بود
به طعم لعل لبهایش شدم سرد و زدم زنگار 
بسان دود سگرت مستم و اندر هوا نالان
رفیق لحظه تنهایی و تنهاستم  زینهار
بگوشم واژه خونسرد گشته اسم زیبایت
ز بس هنگامه اسمت شنودم از در و دیوار
تلاقی یی خط موازی دلدادگان عشق ست
هوای فاصله سرد است اما  آرزو پر بار
 شدم صورتگر نقاش ماه خوش تراش دهر
تمام عقربه ها را شکستم تا کنم این  کار
تلاطم میکند احساس در شعر شکیب و نقش

شگفتا که غریقت همچو دریا پس زنی هربار 

============================

 دکارت و اقبال راجع به فلسفه بود و نبود(دربود و نبود من اندیشه گمانها داشت

زیر همین آسمان آبی

 میگویند یگانه ثمره زیستن آدمي در زیر همین آسمان آبی رنگ خدا؛ فقط چند تا  نفس است که از براي همنفسی فرو میرود. وقتی نفسي با نفسي زیر همین آسمان آبی گره خورده هم نفس میشود. آن چند تا نفس از براي عمري خاطره انگیز و قشنگ می شود! این راز را در همین فضای کوچک به تجربه نشسته ام! بقول احمدظاهر! 
کرده ام ناله بسی – در پی هم نفسی- بشنوم نیمه شبان – ناله های جرسی

همچنان میگویند، همیشه مسیر ِ حرکت ِ زورق ِ شکستهٔ بی هدف را ، زیر همین آسمان آبی فقط جهتِ جریان امواجِ آب تعیین میکند البته اگر بدنه ای در آن زورق باقی مانده باشد. این حرف را هم همینجا لمس کردم و دیدم و در نهایت با توسل به این  جمله که هر جا بروی آسمان  همین رنگ را دارد. اراده ام را تا به کمر به باتلاق سوختن و ساختن فرو کردم و میبینی که خموشم.

اما در عین حال همینگونه که میروم دلم میشه فریاد بزنم که : ای همنفس ! گیریم  آسمان همه جا آبی باشد اما این من و تو هستیم که باید با تمام توان بگردیم تا 
ببینیم آسمان دلمان  زیر کدامین قسمت از این سقف آبی ، آبی می شود.

ای همنفس! چشم های تو، امروز مرا دوباره آفرید. لطفن مرا دم به دم به نگاهی مهمان کن.نگاهی که انعکاس و انکسارش از همین آئينه تا پشت ابرها برود و خدا را به وجد و گریه آرد...

ای همنفس هربار که مستی چشمهایت،نگاه نگران مرا،تلاقی می کند. من میبینم فرشتگان زیر همین آسمان آبی دوست داشتن و دوست داشته شدن را از نگاه های من و تو می آموزند.

زان می عشق کز او پخته شود هر خامی

گر چه ماه رمضان است بیاور جامی

روزها رفت که دست من مسکین نگرفت

زلف شمشادقدی ساعد سیم اندامی

ﻓﺮﻭﯾﺪ دانشمند بزرگ آلمانی ﺍین نکته را به اﺛﺒﺎﺕ رسانید ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ اﻧﺴﺎﻥ ﻧﯿﺴﺖ, بلکه ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﺸﺮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از عقل ﺩﺍﺭﺩ که ﺁﻥ را افکار ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ میدانند! آن افکار غیر قابل کنترول است اما من زیر همین آسمان آبی بخاطر همنفسم حتا همین افکار ناخود آگاه ام را در کنترول دارم

زیر همین آسمان کبود برایت آهنگ نیلی گگن را برگردان میکنم!

برگردان آهنگ نیلی گگن

زیر آسمان آبی
شگوفه عشق از زمین سر برآورده
دراینجا صبح دمیده 
وشب رخت بر بسته
زیر این آسمان کبود.........
............

مروارید شبنم صبح بر رخسار گلها پاشیده شد
انگار آرزوهای هر دو (گل و شبنم) بر آورده میشود
زیر این آسمان کبود ........
......
شاخه های پراگنده درختان
با شادی و  شور
آغوش درختان میبوسند
زیر این آسمان کبود...
.....
جریان آب دریا را ملاقات میکند
و سفر میکند بسوی اقیانوسها
زیر این آسمان آبی 

هی نیلی گگن کی تلی
دهرتی کا پیار پهلی
ایسی هی جگ مین
هاتهی هین صبح نی
 ایسی هی شام دهلیی
.......
شبنم کی موتی پهولون پی بهکری
دونهون کی آسُ پهلی
 هی نیلی گگن کی تلی


 بل کاتی بی لی - مستی مین کهلی
پی دو سی میلکی گلی
هی نیلی گگن کی تلی

......
نادیا کا پانی دریا سی میل کی
ساغر کی اور چلهی هیهیهیی
نیلی گگن کی تلی

نفس صبح و رویا بافی

 رویاهائ پگاهی

 انگار درون مغزِم آلارمِ ناشناخته تعبیه شده باشد که دقیقا صبحِ روزهای آخر هفته و تعطیلی رأس ساعت پنج، فعال میشود و وظیفه دارد تا چشمانم را باز و خواب را از سرم بپراند! اصلن مثلیکه از دوران محصلی، یک خروسِ بی محل در تنم زندگی میکند که فقط جمعه صبح ها در گوشم آذان میدهد تا طلوع صبح امید را لای تلاطم های غروب آرزو بپیچاند و در تعطیلات از بام تا شام میان جذر و مد، زندگی دست و پا بزنم.

هر چند سکوت سحر دوست داشتنی و تنهایی آفرین است، شاید هم برعکس تنهایی منجر به سکوت شود! بهرحال سکوت و تنهایی در پگاهی، یخ نگفتن و نهفتن را زودتر باز میکنند. جوانه ی آرزوی محال را میشگفاند و مجوز زیبا نویسی و زیبا سرایی را نیز صادر میکند.

یادم نمیرود پگاه یک روز جمعه در پشاور، که مثل امروز، به آذان خروس بی محل در گوشم، بیدار شده بودم و پیراهن تنبان سیاه در بر داشتم مادر مرحومم سرش را از بالشت بلند کرده گفت: او کرته سیه بخواب نصف شب است! آخر آن مرحومی چه میدانست از فعال شدن آلارم در مغزم، از آذان خروس بی محل و اینکه نفس صبح شمیم آور و پیام رسانست. مادرم کجا میفهمید که سرم برای عمیق ترین خواب سنگین است اما اضطراب مداوم، در یک فضای پوچ حرمانی، حفرۀ را در جانم باز کرده که با چیره شدن سپیدی بیشتر به درون یک سیاه چاله فراخوانده میشوم. گاهی احساس میکنم مغزم را از کاسۀ سرم بیرون و روی دروازه ی جهنم شوت کرده باشند، با اینکه خواب در تنم بپیچد دیگر چشمم پت نمیشود..

اما اکنون چرت های پگاهی، نه تنها عاری از هرگونه رویا و خیالبافیست بلکه بیشتر بر تماشای آئینۀ دهر متمرکز میشود. آُئینۀ که تلاش ناکام برای آفرینش آیندۀ زیبا، تمنای رسیدن به رویاها، را با درنوردیدن سخت راه ها از گذشته تا امروز متجلی میکند. راه های دراز و دشوار گذر که با زخمهای نشسته برتن پیمودم با دنیای متلاطمم از نظرم میگذراند. آئینه ای که نشان از دریده شدن پردۀ پندارهایم دارد و انعکاس تعجب از اینکه چطور در گذشته حتا حدسش را هم نمیزدم که روزی خواهد رسید تا چکمه های بیرحم زمان، با کشتن تندیس آرزو از روی نعش امید رد شود، شور جوانی جایش را به خستگی پیری بدهد .

  کی فکر میکرد روزی زور آدم به زندگی، به آدمهای دور و بر حتا به تنهایی خودش نخواهد رسید؟آری! تصورش هم سخت بود روزی را ببینم که بی تفاوتی طوری روی زندگی سایه بیافگند که دلتنگیهایت را از عزیز ترینهایت پنهان کنی، مضاف بر اینها کی فکر میکرد روزی بیاید که مهر، محبت، مرام، مردانگی و دوستی بین قطی هیچ عطاری پیدا نشود، انسانیت، راستی و غیرت واژه های قشنگ فقط در داخل کتابها باشد اندازۀ هوش و عقلت را با مقیاس مال که گرد آورده ای بسنجند

کی فکر میکرد روزی بیاید که با شناختن بعضی از آشنایان،در دلت بگویی کاش هرگز آنها را نمیشناختم. بعد به مهمترین درس زندگی برسی! کاش تو هم مثل آنها هوشیار بودی!آنگاه ناگذیر بپذیری که رویاهای زیبای آدمی را پایانی نیست

تلخبتانه دیگر از شفق داغ تا طلوع آفتاب بجای بافتن رویاهای زیبا، دردی در سینه و اشکی در چشم حلقه میزند. میل به گسستن بند از بند و گریه بهر استغنای عشق افزایش میابد، سرانجام تنگی نفس و سنگینی سینه، میل به فرار از "حقیقت" را تشدید میکند. فرار که مثل یک فنر کش شده اعتراف بر ناکامی دارد و رویای نوشتن تجربه های ناکام بیشتر جان میگیرد! آخر نوشتن از جفای روزگار حتا در حد یک قاب عکس کوچک هم شاید کار ارزشمند باشد. هرچند نمیدانم چگونه دفتر خط خطی ذهنم، را با خطوط راست و صاف که همگان بدانند بنویسم. اما سعی میکنم که رویاها را به فورم کاغذ دیواری قیچی و بر در و دیوار زندگی طوری بچسپانم.تا بزعم خودم مفهوم تازۀ برای دنیای خودم خلق شود هر چند دلم از دنیائ که آدمهایش همچون هوایش ناپایدارند خیلی گرفته است. گاهی آنقدر خوبند که باورت نمیشود گاه آنقدر بی‌معرفت که نفست را میگیرد. اکنون که مشغول نوشتن این سطورم روشنی تمام و کمال عالم را و تاریکی روحم رافراگرفته است. بین سکوت مبهم جهان مات مانده ام

 

قشنگ و روح انگیز

تو چون رنگین کمان پاک و قشنگ و روح انگیزی
تو چون کوه های آلپ زیبا؛ بلند و زلزله خیزی
وگر چون قله ی هیمالیا تسخیر تو سخت ست
مسخر لاجرم در قعر آغوش منِ مستانه پرویزی
دوچشمت سرزمین وحی و خود پیغمبر عشقی
تو با این خال زیبا کره ماه را بهم ریزی
بروی شيشه دل شبنم یادت همیشه هست
ولی از دامن وصلت مرا در حال پرهیزی
تو گفتی میکنی سیراب گوشم از صدایت پر
بیا بشکن سکوت؛ زنگِی بزن؛ از عشق گو چیزی
پرید هوش از سر دندان عقلم تا بدیدم دوش
در آغوش خیالم خفته ای وز عشق لبریزی
ترا عطر خیالم صبحدم عاشق کند دلبر

همین گلدسته ها با صبح بخیر یک صبح پائیزی

آبی+ایست زمان

آبی اگر بپوشی, حجابِ سیه مبند
هر نه رواق چرخ تماشات میکنند
در گلستان به سنبل و گلها میاز دست
لیکن بچشم جمله گلان یک دهن بخند
حتا به واژه های همه بیت و شعر من
اسپند دود کن بخدا چشم میزنند 
گر حس و حال شاعر خود را بیان کنی
حتا که اختران به ابد عاشقت شوند 
گشتم حسود باغ و گل و همرهان تو
کین ها رقیبهای دل بیکس  من اند
گر راندی ام ز بندگی این را پذیر نیز
بر بستر خیال تو نجوا دگر ببند
فرش قدوم ناز تو ای کاش بودمی
بیراهه های درد به درمان کجا رسند 
میترسم از نسیمی که از شوق در طواف
گل های این درخت برویت پراگنند 
هرچند راز وصل تو سربسته مانده است 
ایندل شکیب میکند از سالهای چند

 ایست زمان

همینکه نور تنت را شبی تصرف کرد
جهان و گردش گیتی دگر توقف کرد
 بسان (قصه و استاره ) داشت دنباله
حکایتی که به زولانه پای یوسف کرد
سکوت! مثنوی نانوشته دارد و لیک
خموش رودِ دلِ کهکشان تاسف کرد
بدست باد سپردند سرنوشتم را
پری وش ام ز مدار وفا تخلف کرد
غمین به پهلوی دریا سراب دیدم  لیک
زمان به صورت مرداب آرزو تف کرد
بجز تو آرزویی نیست دیگرم حتا
بهشت و عرش خدا را گَرم تعارف کرد
نسیم وسوسه انگیز  و دلفریب خزان
چو برگ زرد نوازش و در هوا پف کرد
لهیب آتش حرمان به جسم زار شکیب
سر کبودی این نیلگون تکلف کرد

فرار ناکام از احضارات درجه یک

مرگ اندروپوف
از سه روز بدینسو، به دلیل وفات یوری اندروپوف رهبر اتحاد شوروی سابق، در افغانستان ماتم میبارید. رادیو تلویزیون سوگ گرفته بود و پیهم نغمه دلگیر شیون غم پخش میکرد.زمستان بود و احضارات درجه یک در قطعات نظامی از جمله موسسات تحصیلی عسکری نیز نافذ شده بود! روز جمعه بود. محصل صنف اول بودم. از اینکه خیلی شوخ و بیباک بودم، بی خیال از مقررات احضارات، تصمیم گرفتم هر طوری شده یک چکر تا خانه بروم. اما راه های خروجی دانشگاه همه بسته شده بودند.انظباطان از هر سو پرسه میزدند. بعد لحظه ای باخود اندیشیدن،عقل قاصرم به این نتیجه رسید که فقط از میان قطعه خود روسها میتوانم بسوی شهر بروم و بس! ورود به قطعات روسها کار سختی نبود، بسیاری از افسران و محصلینی که اندک روسی یاد داشتند میتوانستند به قطعات آنها داخل شده از کانتینهای آنها خرید کنند. گرچه بسمت چپ دانشگاه هوایی یک قطعه از روسها بود ولی درب خروج ّآن پهلوی قراوول میترولوژی و محل چنار میدان بود. لهذا از روی اجبار قطعه دیگر روسها که همجوار با غند ترانسپورت بود و دروازه ورودی اش به منطقه خواجه بغرا خیرخانه باز میشد را برای فرار برگزیدم.

بهرصورت از آمریت میدان به جاده ای که به سمت گارنیزیون روسها می پیچید راه افتیدم. وقتی در دروازه قطعه رسیدم، آنروز برخلاف معمول سه سرباز روسی آنجا نشسته بودند.  رادیو روشن بود و در میان صحبت های گوینده روسی، موزیکی با ریتم ملایم غم انگیز پخش می‌ شد، این مسئله جرئتم را سلب کرد. بنابرین به آنها یک دوبری دین(روزبخیر) گفته از پیش شان رد شدم..و قدم زنان ، زیر نور شدید آفتاب مزه دار زمستانی، در امتداد محوطه قطعه که درائی دیوار نه چندان بلند از سيم های خاردار همراه با برگهای پلاستیکی بود و در هر فاصله چند صد متری، به ستونهای سمنتی و گاهی آهنی چسپيده شده بودند روان شدم، تا با تصویر دقیق تری از سیمها و ستونها، از یک بیراهه داخل گارنیزیون شوم. لهذا بدون عجله و به آرامی در کنار دیوارزمزمه کنان باخود گام برمیداشتم. راستی آن روز و شب یک آهنگ استاد شادکام "پاکم ز گنه ناحقم آلوده مخوانش"به دلم نشسته بود و به دقت بارها و بارها به واژه های هر مصرع این آهنگ حتا در اثنای قدم زدن  توجه میکردم.  انگار همین آهنگ که شعر از "طالب آملی" است تمام حرف دلم بود. بهر صورت غرق خود بودم که همصنفی و دوستم مرحوم احسان جان "وحید" را با خنده ای مختص به خودش دیدم، اوهم در حالیکه به دیوار سیم خار دار خیلی نزدیکتر ازمن شده بود، گفت: بیا بچیم میفهمم راه گریز میپالی و هردو کمی پیشتر از دیوار شکسته شده سیمی که او بلد بود داخل قطعه روسها شدیم. هنوز در امتداد عرض جاده به قصد دور شدن از سیم خاردار و پیدا کردن مسیر خروجی گپ زده به پیش میرفتیم که از روی بر آمدگی گک، تپه مانند عسکر پهره داری بسوی پایین دوید و با نشان گرفتن هر دوی ما فرمان ایستادن داد. هردو ایستادیم . احسان با روسی شکسته و ریخته چیز های گفت! عسکر گفت: فقط باایستید! لحظه ای بعد یک جگرن روسی آمد. رتبه های نظامیان ارتش شوروی را میفهمیدم. چون درس زبان روسی میخواندیم. خواستم با همان چند واژه روسی که یاد داشتم برایش بگویم ما محصل هستیم و اشتباهآ گذر ما اینجا افتید. لهذا گلو صاف کرده گفتم: مایور صاحب (جگرن صاحب)! با "صاحب" گفتن، مایور (جگرن)، احسان نتوانست جلو خنده اش را بگیرد و منهم دیگر از شرم آب و خاموش شدم. احسان سپس سر صحبت را تا حدی با آن مایور یا جگرن باز کرد که از وی سگرت طلب کرد. . وی نیز از جیبش با پیشانی باز سگرت های بی فلتر را کشید و در نهایت احترام بمن و احسان تعارف کرد. من سگرت نمیکشیدم با سپه سیوه گفتن تشکر کردم. اما انسانیت این افسر نظامی روس به یک متخلف شاید  هم دشمن، هرگز از یادم نمیرود.با اینکار دوباره جرئت پیدا کردم و خواستم چیزی ازش بپرسم اما چیزی به نظرم نمی رسید، نه اینکه سوال نداشتم صدها سوال در ذهنم می چرخید، ولی نمی دانستم که چه گونه و به کدام زبان سؤالم را بپرسم ؟ شاید دنبال روشنائی حتا در مقياس یک کرم شبتاب بودم. بدین لحاظ دلم میخواست اولتر از همه مظلوم نمایی کنم. چون وقتی به جایی میرسی که میبینی دیگر آرزو و اهدافت فاش شده و ارزش دنبال کردن را ندارد، مهمتر از آن اصرار فایده ای ندارد، آنگاه اظهار پشیمانی کردن و پوزش خواستن، برای برائت گرفتن و رهایی یافتن از مشکل، حتا در قالب طرح سوال شاید ایدیای خوبی باشد.منهم دلم بود به جگرن و سرباز بگویم اشتباه کردم که از این راه آمدم. بگذار بر میگردم سوی دانشگاه! اما نتوانستم .با اینحال ساعتی گذشت و خدا میداند که حدود این یک ساعت چه حجمی از عصبانیت و ناراحتی را گذراندم.تا اینکه احسان با خوشحالی بمن گفت گپ دادمش! چپ ایته بگی، حالا ایلای ما میته! ولی آن مرحومی بازی خورده بود چرا که بلافاصله گفت : باو خدایا خیر! دیدم که دونفر از افراد مسئول خاد آمدند و ما را بسوی موتر والگاه روسی هدایت کرده به دفتر خاد محل چنار در یک اطاق خالی همراه با پرده‌های سیاه که در وزش شمال زمستان به آرامی تاب می خورند بردند.! سپس سوال های زیر با پتکه و قهر شروع شد. آیا میدانید از بیراهه داخل شدن در قوای دوست یعنی چی؟؟؟ آیا میدانید مفهوم احضارات درجه یک را؟؟ مرحوم احسان گفت : ما دنبال خریدن شکلات آمدیم. آنجا یک رفیق روسی دارم چند بار ازش خریده ام. درضمن ازش روسی یاد میگیرم. اگر این کار گناهی دارد میپذیرم اما این بیچاره رفیقم (اشاره بمن)هیچ گناهی ندارد.  من با خود او را برای شکلات خریدن آوردم. در این اثنا درب اتاق باز شد و آدم فربهی که لباس پروازی پیلوتی بتن داشت داخل اتاق شد! این دو نفر مستنطق به احترام وی از جا برخاستند و سلامی زدند. ما هم چنین کردیم، اما او برعکس همکارانش با مهربانی گفت: رهایشان کن! میبینی محصل اند و اشتباه کرده اند، جوان اند. مگر اشرار را از کوه گرفتی ! ؟ میدانی که نفهمیده داخل قطعه شده اند. بعد مهربانانه با ما در حالی وداع کرد که بوی زننده ودکا از بدنش متصاعد میشد. همانجا بود که دانستم نه نشئه و مستی مدیر خاد نشانه کفر او خواهد بود و نه جای نماز پهن کردن زاهد نما های چون ملا انگلیسی پل خشتی نشانه دینداری است.

تلختر اینکه یکروز بعد وقتی احضارات به پایان رسید و خانه رفتم. خبر شدم که خاله ای که همسن و سالم بود. همان دیروز از اثر جراحات سوختگی که حسب تصادف رخ داده بود،وفات یافته بود. شاید تقدیر نگذاشت در جنازه اش اشتراک کنم روحش شاد.

جت و جولا-جوگی و چلو

در افغانستان اگر بخواهند کسی را تحقیر کنند با یکی از واژه های که در عنوان بالا نوشته ام بگونۀ تمسخر آمیز و نفرت انگیزی صدایش میکنند. در حالیکه برعکس در هندوستان ششمین نخست وزیر چودهری چرن سینگه و در پاکستان خانم حنا ربانی کهر وزیر خارجه و سیاستمدار برجسته این کشور، هر دو از قوم جت بوده و در بیوگرافی های شان این انتصاب قومی را با افتخار درج کرده اند. هرچند واژۀ "جت" در دورهٔ مغولی برابر با مفهوم "رعیت" آمده و جت ها مردمان پیشه ور، اهل موسیقی، آزاده و بی آزاری اند که با کوه قد می‌کشند؛ در خیمه ها گل می‌کنند و با هی- هی چوپانی در دشت ها، چون نسیم وزیدن میگیرند.اما در افغانستان همینکه با آواز بلند بالای کسی صدا بزنی در پاسخ با تحقیر میگوید: او جت آرامتر! میشنوم!!

 شاید همین تحقیر مروج و مرسوم سبب سلب جرُئت فرزندان اینها برای نرفتن به مکتب شده است. در گذشته ها همه ساله موقع بهار چند خانوادۀ جت که زنان شان پیشه بزازی داشتند از مناطق گرمسیر به شهر ما میآمدند و خانۀ را به کرایه میگرفتند.برعکس خانواده های محروم و فقیر دیگر که دایره و غربال میفروختند نیز به شهر ما می کوچیدند که اکثرا غژدی نشین بودند. یکی دو تا خیمۀ اینها در میدانی راه امام حداد و خشک نزدیک به خانۀ دوست و همصنفی عزیزم آقامحمد احمدی بود

یکی از این پارچه فروشان معروف مارفه نام داشت که با پشتارۀ تکه های رنگارنگ به خانه ما می آمد. او زن مهربان مودب و کاکۀ بود که با حسن اعتماد بالای زنان شهر گاهی حتا به قرض سال تکه میفروخت. اما از غژدی نشینان صرف پسری همسن و سالم که غربال و دایره میفروخت و بچه ها نعمت جت میگفتندش را به یاد دارم. یکبار از او خواستم خود را بمکتب شامل کند درپاسخم گفت: پدر کلانم میگه در اصل ما اولاده داود پیامبر هستیم. اما او ما را بد دعا کرده که دنبال رزق و روزی سرگردان باشیم.مکتب بما نیامدس.از آن پس در هرکجای دنیا که این مردمان را میبینم.همین گپ و ذهنیت نادرست نعمت یادم می آید.

شوربختانه در افغانستان این قوم را با تحقیر بنامهای جت، جولا و چلو، در ایران و آسیای میانه بنامهای کولی، لولی، سوری، غربتی و غربال بند، در کوئته و زاهدان لوڑی، گلام، کم ذات، چلی و در پاکستان با عناوین گودار و جوگی میشناسند. اما در هالند کسی به اسم لیمونی که از رومانیا بود و حساب عددی را از یک تا ده به فارسی میشمرد در پاسخ به سوالات هویتی ام گفت:ما سیگان هستیم و در پهنۀ دنیا تیت و پراگنده ایم. وی در واقع با تکرار تقریبن عین گپ های نعمت جت، در حالیکه چهره اش با خندۀ جالبی، خواستنی و دلنشین تر میگردید و با اظهار رضائیت کامل از زندگی گفت: ما وطن خاص نداریم. در سفر زاده میشویم و در سفر میمیریم.! از حرفهایش متاثر شدم و سعی کردم بگویم: متاسفم برای قومی که راه طی شده را بی اعتنا به عنصر زمان، با این اندیشه پوچ، بشکل دایروی هنوز دور میزنند و بار بار در همان نقطه اول می ایستند ولی نتوانستم.

اما خاستگاه اصلی قوم جَت کشور هندوستان بویژه کناره رود سند پاکستان می‌باشد. نفوس این قوم تنها در هندوستان مطابق به سرشماری سال دوهزار دوازده میلادی به هشتاد و سه میلیون تن، حدود سه برابر نفوس کل افغانستان میباشد. کوچیدن این مردم از هندوستان به سراسر خراسان قدیم، مطابق به منابع تاریخی به درخواست بهرام گور از شنگل پادشاه هند صورت گرفته است. با استناد بر همین منابع حدود چهار تا دوازده هزار موسیقیدان که لولیان و کولیان یاد میشدند به ایران سرازیر شدند. مولانا در مصرع از غزل (من مست تو دیوانه ما را که برد خانه) از لولی چنین میگوید: ای لولی بربط زن تو مست تری یا من

و احمدظاهر با آهنگ ( عشق و مهرت کولی زیبای من - رشته ها بسته است و اندر پای من) از کولی های زیبا میگوید

ناگفته نماند که ریشه تاریخی این کوچ به دوران هخامنشیان بازمیگردد و شاهنامه فردوسی چنین بدان اشاره کرده است

از آن لوریان برگزین ده هزار                         نر و ماده بر زخم بربط سوار

به ایران فرستش که رامشگری                            کند پیش هر کهتری بهتری

چو برخواند آن نامه شنگل تمام                            گزین کرد زان لوریان به نام              

چو لوری بیامد به درگاه شاه                                  بفرمود تا برگشادند راه

به هر یک یکی گاو داد و خری                            ز لوری همی ساخت برزگری

کند پیش درویش رامشگری                               چو آزادگان را کند کهتری

نکته قابل دقت اینست که علاوه بر جت ها دلاک ها را هم در افغانستان مطربان میگویند و نگاه جامعه هم به آنها مثل جت ها تحقیر آمیزست آنها هم اهل طرب و موسیقی هستند. پس آیا فقط موسیقی مخرج مشترک این دو قوم است؟ این سوال را از هرکه پرسیدم پاسخش منفی بود. فقط بعضی ها گفتند: پیشه سلمانی منصوب به سلمان فارس صحابه مبارک پیامبرست. اما بعضی از مردم عقیده دارند که دلاک ها راز دار نیستند.خلاصه اینکه در همه جای دنیا بویژه در پهنه بزرگ خراسان زمین، گروه هایی با ویژگیهای مشابه به کولی ها وجود دارد که گاه با ترنم تار، گاه با شور سُرنا و گاه با نوای نی، شور موسیقی را ارزانی مردم میدارند. پس واضح است که مطربان دلاک جدا از جت ها هستند.در محفل عروسی برادر دوستم شهید داکتر انورعیار در کبابیان پشاور هنرمند از این قوم آهنگ ذیرین را به لهجه مشرقی میخواند این آهنگ در ذهنم ثبت شده و هرگز یادم نمیرود

بدست چپ ات علیکین اس - به جیب ات پودر مله تین اس کنه

کتی ما دو بجه وعده کدی- مره تا شش بجه ایستاده کدی

از حمام برآمدی جان ته صفا کدی - لنگ ته بالا کدی

 لشکر مسلمانان عرب به فرماندهی محمد بن قاسم ثقفی، در سدهٔ هشتم میلادی با قوم اصلی جت در سرزمینهای سند جنگیدند. پس از آن جت ها از خاستگاه اصلی شان سند بالاجبار به سوی پنجاب کوچیدند. آنهائیکه در غرب پنجاب متوطن شدند به اسلام گرویدند، آنانیکه در شرق پنجاب ماندند پیرو آیین سیکه شدند و در سایر مناطق هندو باقی ماندند.

 گپ آخر اینکه: منظورم از نوشتن این نوشتار صرفنظراز جنبۀ تاریخی یا مبنائ خاطره نویسی اش، آسیب شناسی این مردم بیچاره از منظر جامعه شناسی است. آشنائ در زاهدان این مردم را اصالتن کم ذات ، تغیر ناپذیر و غیر قابل اصلاح توصیف میکرد! پس اگر بر فرض محال همینگونه که آنها میگویند هم باشند در حیرتم از اینکه: چرا عده ای ذاتا بزرگ زاده می شوند، عده ای بزرگی را به دست می آورند و عده ای بدون آنکه بدانند بزرگی را با خود دارند، در حالیکه عده ای هم مثل این نگون بختان برعکس بر چسپ کم ذات میخورند!!؟ شاید هم کم زات بدنیا آیند.؟؟؟ در مورد مسئله تغیر باری لا به لای لغت نامه ها به دنبال سخت ترین واژه میگشتم که با واژه " تغییر" رسیدم. آری! تغییر نه تنها که آسان نیست بلکه طاقت فرساست. بویژه تغیر سبک زندگی ! تغیر ذهنیت! گاهی هرچند تلاش کنی دگرگون نمیشوی، گاهی حتا عوض کردن لباسی که سال ها با آن انس گرفته ای سخت ترین کار دنیاست چه رسد به تغیر ذهنیت. تغییر عظیم ترین شجاعت زندگی هر انسانی است، مهمتر اینکه بنظر من انسانهای عادی فقط آرزوی تغییر در سر دارند و انسان های شجاع، شجاعت تغییر را! از این لحاظ با صراحت گفته میتوانم که نخست وزیر و وزیر خارجه شدن دو نفر از این قوم در دو کشور دال بر این حقیقت است که اینها مردمان عادی نیستند و شجاعت تغیر را دارند ولی شاید عواملی باشد که اینها را به تغیر نمیگذارد! یکبار از رئیس خان همکارم در قوای هوایی شنیدم در مناطقی از خوست خانه دلاک را هر ساله به آتش میکشند تا مبادا صاحب نان و روزی شود و از پیشه اش دست کشد. اگر چنین رسم باشد پس معلومست که شاید مردم اینها را به تغیر نمیگذارند. هرچند تجربه بمن آموخت که برای خود من هم "تغیر" کار آسانی نیست زیرا یکبار اگر از چیزی خوشم آمد ذهنم در همانجا سنگک میشود و هرگز تغیر نمیکن