نهم سپتامبر و یاد واره مسعود
از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹ در فاصله هر چرخش زمانی۳۶۵ روزه یکبار، در همین ماه سپتامبر، بزرگداشتی برای
تجلیل از شهادت احمدشاه مسعود و مبارزات آزادیخواهانه اش در سراسر جهان از جمله
کشور هالند صورت می گرفت. که من همه ساله در آن به عنوان سیاهی لشکر حضور میافتم و
تا ختم محفل بدقت بتمام سخنرانیها گوش میدادم.
از اینکه بزرگداشت از یک شخصیت، چیزی
جز تجلیل از نقش و اندیشه وی نیست، در پنج سال نخست بدون موعظه کدام پیر معرفت،"عشق
به آزاده گی " زیادترین تجلی را در بزرگداشت های تجلیل از مسعود داشت. عشقی که نماد و نمود آن "استقامت
و ایثار" بود. وقتی این عشق در راستای ایجاد فضائ اخوت و مکتب انسانی و
آزادگی مسعود خرچ میشد طبیعتن زیبا ، پسندیده و پر از جذبه بود. زیرا هنگامیکه ، سخن
از آزاده گی و دفاع و پایداری از آزادی در میان باشد طبیعتن منظور از بزرگداشت هم
به نحوی، میثاق عشق ورزی به اصل آزاده گی،
در راستای منافع ملی انسان همان سرزمین میتواند
باشد و این امر خود میتوانست بیشتر فضا را جمع و دلها را پیوند دهد.
اما پس از نخستین انتخابات و آغاز توطئه با بازی خوردن ها و بازی دادنها،
دیگر در هدف و برنامه بزرگداشتهای مسعود هم اندک اندک تغیراتی بعمل آمد. لافها و
پتاقها ظاهرآ برای ادامه راه مسعود، ولی در واقع برای پیدا کردن گوشه چشم و توجه ی
حاکمین تازه یا دشمنان قسم خورده مسعود اوج گرفت. برادران مسعود، یونس قانونی ، ایزدیار،
چکری و دهها تن از مهره های ریز و درشت حکومتی در این بزرگداشت ها هر ساله شرکت
میکردند و به اصطلاح با مسعود تجدید پیمان میکردند، می لافیدند و گویا اینگونه کمر
به ادامه راه مسعود میبستند ولی وقتی میرفتند، عمل شان عکس حرف شان بود. پوره ده
سال پیش وقتی امرالله خان از پست وزارت
امنیت بر طرف شده بود از طریق تیلفون در حالیکه خودش را راهرو و شاگرد مکتب مسعود
اعلام کرد با نطق آتشین گفت: اگر ما چنین انفعالی
حرکت کنیم روزی لشکر وزیرستانی در آرامگاه مسعود قدم خواهد زد؟ اما دیری نگذشت که
خودش تحت قیادت همان دشمن مسعود چنان منفعل شد که خود زمینه ساز همان پیشگویی اش را
فراهم کرد. بعد ها در خوشخدمتی برای رهبر تازه تراشیده اش با فرومایگی او را هم قامت مسعود خطاب میکرد. شاید فردا
همفکرانش مثل همفکران داکتر نجیب که از پیش گویی جنگ کوچه بکوچه اش او را تا مقام
قداست بالا میبرند، بگویند ببین امرالله خان نگفته بود لشکر وزیرستانی میایه!! خو
اونه آمد! نیامد؟درحالیکه ای ابلهان! اگر راهروان مکتب مسعود مثل امرالله ملی سرخک
وار عمل کنند پیشگویی کار نداره واضح است
که میاید..
مضاف بر اینها عده ای از پیروان خارج نشین مسعود، هم در این بزرگداشتها با
نطق های آتشین بر روی اشرفغنی و کرزی شاخ و شانه میکشیدند و پخ زده هشدارمیدادند:
که اگر اصلاح نشدی روزی ریشه هایم را از این
خاک به در آورده، و تمام نقدینه های زندگی ام را که نفرت از تو و نظام فاشیستی و
بی عدالتی توست در بکس سفری ام ریخته در سحرگاهی که هنوز خورشید سر بزرگش را از میان
کوههای شیر دروازه و آسه مایی بالا نیاورده، در وطن می آیم و گلویت را خواهم گرفت.
نمیگذارم راه رهبرم بی رهرو بماند. ای دوستان و یاران وقت وداع بشما فرا رسیده ! دیگر
هیچوقت به این شهر بر نمیگردم. من از بودن در این سرکها، میان این چشمها بیزارم. ای
مردم خواهی دید که چسان یخن دشمنان شناخته شده مسعود را خواهم گرفت و ابراز احساسات با کف زدنها پیهم.
آری اگر واضح تر بگویم از پانزده سال، ده سال اخیرش را دروغ شنیدم و
سرانجام دوسال است که بخاطر کرونا از شنیدن لاف شعار "مسعود راهت ادامه دارد"
محروم شدم .بگفته شیخ اجل سعدی در کتاب گلستان
دروغ گفتن به ضربت لازم ماند که اگر نیز جراحت درست شود، نشان بماند. چون
برادران یوسف که به دروغی موسوم شدند نیز به راست گفتن ایشان اعتماد نماند. قالَ
بَل سَوَّلَت لَکُم اَنفُسُکُم اَمرا.
یکی را که عادت بود راستی
خطایی رود در گذارند از او
و گر نامور شد به قول دروغ
دگر راست باور ندارند از او
و اما بزرگداشت از مسعود پس از بیست سال
امروز سالروز شهادت مسعود در حالی از سوی رهروانش در خارج کشور خموشانه تجلیل
میشود که تلخبتانه در داخل کشور به عکسهای مسعود و حتا به مقبره اش هتاکی و بی
احترامی صورت گرفته و انگار که پیشگویی ده سال پیش امرالله خان محقق شده است.
یگانه یادگارش که در سنگرش نشسته اجازه اشتراک در تجلیل از بزرگداشت پدر را ندارد.
بااینحال در اذهان به اصطلاح رهروان معامله گر ، هنوز لایه های ضخیم و تنیده شده
از ساده لوحی دیرین و باورهای صلب شده درونی موجود است. همین امر باعث میشود تا هنوز دلیل این
شکست و ذلت تاریخی را به نحوی کتمان کنند. و یا هم بر مبنای دروغ و منافع شخصی نوعی
توجیه و بگردن یکی دیگر بویژه اشرفغنی بیندازند. کاش این لافوکان کرسی پرست همین
اکنون شجاعت بیان حقایق را داشته باشند. کاش روزی از اینکه خود بخشی از پلشتی بوده
اند از مردم معذرت بخواهند. کاش همگامی مقطعی شانرا با حکومت های مزدور و وطنفروش
لااقل تقبیح کنند . کاش از نشان دادن تفکر وعمل که یاری رسان وطنفروشان در پایه ریزی
نظامی که اساسش بر بی عدالتی ،فساد، بالا کشیدن و بکار گماردن وطن فروشان و میدان
دادن به مشتی مفسد، اراذل واوباش وغارتگران فاسد فاشیست مخ کشی و جمهوری سه نفری که
چنین سرنوشت تلخی را بر مردمان این سرزمین رقم زدند نهراسند و لااقل اظهار پشیمانی
کنند. اعترافاتی
که لااقل فرو کاستن از منیت های فردی و گروهی
را در پی داشته باشد. .
آری مسعود قهرمان بود کسی بخواهد یا نخواهد! مسعود آزاده بود کسی بخواهد
یا نخواهد! اما با اینحال مسعود انسان بود و انسان طبعن اشتباه پذیر است یکی از
اشتباهاتش شاید وجود چنین یاران پول پرست باشد. از این لحاظ میخواهم بگویم که یاد
آوری و باز خوانی اندیشه مسعود از این پس هم اگر به نگاهی انتقادی ،حقیقت جو،آزادی
خواهانه، وحدت بخش نینجامد و در راستای همگرائی وهمدلی مخاطبان بزرگداشت درست عمل
نکند!چیزی جز یک نمایش تکراری ، فیل در هوا کردن و دل بهم زن نیست. بزرگداشت های که بیشتر از فصل
وجدائی گوید تا از وصل و همدلی به فتوای
حافظ نمرده باید بر او نماز خواند! خداوند مسعود را غریق رحمتش کند . حقا او مردی بود که
هیچگاه سر در برابر زور و زر فرود نیاورد و رنج سال ها جنگ را بجان خرید تا از
گوهر انسانیت و آزاده گی دفاع کند او مکتب انسانیت و آزاده گی ساخت باور ساخت!
روحش شاد.
حافظ و عتابش به رياكاران
وحيد خليلي
اردلي
شمس‌الدين محمد حافظ، غزلسراي بزرگ و عاشق دلسوخته یي كه با دقت در جان و جمال عالم و مطالعه و غور در آثار مكتوب پيش از خود، از مشرب حيات‌بخش
عرفان نوشيده و نيز با نگاه تيزبين خود از پنجرۀ رندي به عالم و با زباني نرم و بياني گرم، عالميان را نهيبي سخت مي‌زند كه كار اين جهاني، سخت، سست‌پايه است
و براي آن‌كه آدميان در كشيدن بار آدميت، دست در دست توفيق و سعادت، منزلگاه حيات را درنوردند، هزار نكتۀ باريك‌تر از مو را در لابه‌لاي نسخه‌هاي عاقلي و عاشقي مي‌پيچاند و بر طَبَق غزل مي‌نهد و همۀ بشريت را به ميهماني فرامي‌خواند تا همه‌گان كام عطشناك خويش را در چشمۀ حياتش سيراب كنند.
و خضرگونه اين مداومت مطربانه را مي‌پيمايد و به گلبانگي عاشقانه، همه را به چشم‌نوازي بر صحيفۀ جان جانان صلا مي‌زند و قلندرانه پرده از پلشتي‌هاي اين دنياي رونده و چرخ‌دونده برمي‌دارد و اين‌كه:
تكيه بر اختر شب‌دزد مكن كاين عيار تاج كاووس ببرد و كمر كيخسرو آتش زهد و ريا خرمن دين خواهد سوخت حافظ اين خرقۀ پشمينه بينداز و برو
اما در جاي جاي سخن نغز آن پير نكته‌دان و سخن‌سنج، گوهرهايي گران‌قيمت از اخلاق و فضيلت به درخشاني هرچه تمام سوسو مي‌زند
و شب تاريك و بيابان سوزان غفلت و رياكاري را به هزار اندرز نغز و نهيبِ جان‌بخش نور مي‌افكند و بر ماست كه با انس با آن درياي خروشان، تازه‌گي و زيبايي و كمال، تاريك راه‌هاي اين سراي بي‌حاصلي را به چراغ عشق و عرفان و ادب بگذرانيم.
در حالي كه كلام و كلمه‌اش مرزهاي عالم را درمي‌نوردد و هركجا نشاني از حقيقت است، كلمه‌اش و هر جا نشاني خواهي از حيات جاويد است، كلام به عرفان آغشته‌اش نور مي‌پراكند.
تاكنون هزاران مقاله و كتاب در بازكاوي انديشه و شعر حافظ نوشته شده و اگر از حضرت خواجه بخواهيم ما را در غواصي در درياي ژرف افكار و انديشه‌هايش دست‌گيري كند، به ناگاه به اين بيت پُررمز مي‌رسيم كه:
وجود ما معمايي است حافظ! كه تحقيقش فسون است و فسانه
با وجود اين، بسياري از مضامين اخلاقي و عرفاني در شعر شيرين حافظ به درخشاني هر چه تمام جلوه مي‌كند و دلكشي سخنش، مرغ جان هر خواهنده را تا باغ پر از سبزه و صنوبر حقيقت پرواز مي‌دهد و چه حيف! اگر فارسی‌زبانان بر دامنش چنگ نزنند و نشاني خزانۀ غيب را براي درمان مكافات آن جهاني از غزل قرآني‌اش نشان نكنند.
صدها رندِ رندشناس بر گرد مجادلات رندانه‌اش، سال‌هاست پرپر مي‌زنند و در درياي افكار و انديشه‌هايش غوطه مي‌خورند تا به تحقيق و تفحص دريافتند، آن شاعر لطيف‌گوي در راهي ميان‌بر با انتخاب طريقۀ منحصر به فرد «رندي» فاصلۀ بين اين جهان و آن جهان را با گام‌هاي استوار طريقت و شريعت مي‌پيمايد.
استاد بهاءالدين خرم‌شاهي، اين مقولۀ پيچ پيچ را اين گونه وانموده كه: «رندي با منطق متعارف و فلسفۀ خردگرايانه قابل تفسير و تبيين نيست. اين سيمرغ، «مرغ دانايي» است كه به دام و دانه نمي‌توانش گرفت.
به تعريف من، رندي حافظ، آميزه و سنتزي است از متعارضان و متناقضاني چون جاذبۀ ستيزآميز «عقل و عشق»، «خردمندي و خردگريزي»، « طريقت و شريعت»، «شادي و رنج»، «سكر و صحو»، «جد و هزل»، «نام و ننگ»، «خودي و بي‌خودي»، «نستوهي و نرمش»، « اخلاق و اباحه»، «يقين و شك»، «حضور و غيب »، «جمع و تفرقه» و سرانجام «زهد و زندقه». (۱)
آن‌چه در اين گفتار كوتاه بنا بود تا به اشاره از آن يادي شود، اين‌كه در لابه‌لاي آن‌همه نكته‌هاي به‌رندي‌آميخته آن رند عالم‌سوز، نكاتي ارزشمند و اخلاقي نيز به چشم مي‌خورد كه در زير سايۀ شهرت آن جناب به عارفي و عاشقي كمتر نمايانده شده است.
از جمله آن‌همه نكته‌هاي مليح و اندرزهاي بليغ آن عالم اهل معرفت كه به عنوان يك پايۀ ثابت در انديشه‌اش به طور مستمر جلوه كرده، مبارزه بي‌امان ايشان با سالوس و ريا و رياكاري است. خواجه با دغدغه و وسواس تمام، اين مبحث نكوهيده را مي‌پايد، در حواشي و اثرات آن غور مي‌كند و بي‌مهابا بر رياكاران عتاب مي‌زند.
ريا كه به معني عملي متفاوت با نيت عمل‌كننده آمده و از جمله رذايلي است كه در شمار گناهان بزرگ نهاده شده، ناگفته روشن است هر جا کژدم موذي‌اش پاي نهاد بر هرچه درستي و سلامت است، نيش جان‌گزا زده و سستي و پليدي را جايگزين مي‌كند.
از آموزه‌هاي مكتب اسلام كه بشر را از همه رذايل اخلاقي برحذر مي‌دارد و سراسر دعوت به خير و ترك محرمات است، مي‌آموزيم كه ريا از امور مطرود بوده و بر مذمت آن توصيه‌هاي بي‌شماري آمده است.
رد و طرد رياكاري را كه از جمله بيماري‌هاي اجتماعي برمي‌شمرند، در جاي جاي اندرزانه‌هاي ديني درمي‌يابيم، به گونه‌یي كه رياكار، يار و مونس شيطان و اهريمن خطاب مي‌شود.
در كلام مبين حق به صراحت آمده است: آنان كه اموال خود را به قصد ريا و خودنمايي مي‌بخشند و به خدا و روز قيامت نمي‌گروند (ياران شيطان) هستند و هركه را شيطان يار باشد، يار بسيار بدي خواهد داشت.(۲)
از آن‌جا كه ريا در برابر اخلاص قد علم مي‌كند و اخلاص، جان‌مايۀ ارتباط بنده و بنده‌نواز است، تكليف آن در كلام روشن و تابناك رسول اكرم (ص) يك‌سره مي‌شود كه مي‌فرمايند: خدا عملي را كه ذره‌یي از ريا در آن باشد، نمي‌پذيرد.
با اين توصيف، روشن شد كه چرا اين عملِ قبيح را بيماري اجتماعي مي‌نامند، به گونه‌یي كه ريا هرجا رخنه كرد، آن مجمومه را از درون مي‌پوساند و رياكار، تخم نفاق و دورنگي‌یی كه مي‌پاشد، آرام آرام گندمزار حيات اجتماعي را معيوب كرده و دانه‌هاي معرفت و اخلاق را مي‌آلايد.
اما حافظ در روزگار خويش كه رياكاران بر خر مراد نشسته و بر طبل نفاق مي‌كوبند را به درستي شناخته و با نگاه عميق و عرفاني خود، آن را هم مانعي بر سر معاشقه با حضرت دوست مي‌داند و هم آفتي در مناسبات اجتماعي.
بنابرين، خود را از هم‌صحبتي با اهل ريا دور مي‌كند و به صراحت مي‌گويد:
من و هم‌صحبتي اهل ريا دورم باد از گرانان جهان رطل گران ما را بس
واعظان دروغين را كه بر منبر وعظ آن مي‌گويند و در خلوت خويش نه آن مي‌كنند، عتاب مي‌زند:
واعظان كين جلوه بر محراب و منبر مي‌كنند چون به خلوت مي‌روند آن كار ديگر مي‌كنند گوييا باور نمي‌دارند روز داوري كاين همه قلب و دغل در كار داور مي‌كنند
او خداي را شاهد مي‌گيرد كه خود را از رياكاري دور كرده و به گرد نفاق نرفته:
ما نه رندان ريايیم و حريفان نفاق آن‌كه او عالم سر است بدين حال گواست
با كمي دقت در ابياتي كه حافظ شيرين‌سخن در مذمت ريا مي‌گويد، درمي‌يابيم كه لسان‌الغيب به شدت از به ريا نزديك شدن هراسناك است و نيز آن‌چنان اين رذيله را مؤثر در باطل كردن خيرات و ثواب و نكويي مي‌بيند
كه هر كجا دنبال علاجش مي‌گردد، به نظر خاص حضرت دوست پناه برده كه اين نظر و توجه در ادبيات عرفاني ما به «مي» و «باده» مشهور است. هرجا سخن از رياست، بي‌فاصله سخن از توجه محبوب است تا به كمك آن به دور كردن خصلت موذي ريا از جان و جامعه انجامد.
دلم ز صومعه بگرفت و خرقۀ سالوس كجاست دير مغان و شراب ناب كجا؟ و: دلم گرفت ز سالوس و طبل زير گليم به آن‌كه بر در ميخانه بركشم عَلَمي و: جام مي‌گيرم و از اهل ريا دور شوم يعني از اهل جهان پاكدلي بگزينم
كوتاه سخن آن‌كه، حافظ عارف و عاشق ما كه تنها دل به يار سپرده و سر در آستانش سوده و هرچه برسر او مي‌رود، ارادت دوست مي‌داند. در بسياري ديگر از غزل‌هايش بر دورنگي و سالوس و ريا حمله مي‌كند و آن را خطري جدي بر سر راه اخلاص مي‌داند و نظرها را بي‌ريا و بي‌نفاق و تنها و تنها به سمت آستان دوست دعوت مي‌كند.
برخي از آن ابيات شيوا و دلنشين چنين اند: چاك خواهم زدن اين دلق ريايي چه‌كنم؟ روح را صحبت ناجنس عذابي‌ست اليم دام سختست مگر يار شود لطف خدا ورنه آدم نبرد صرفه ز شيطان رجيم و:
دو نصيحت كنمت بشنو و صد گنج ببر از در عيش درآ و به ره عيب مپوي گفتي از حافظ ما بوي ريا مي‌آيد آفرين بر نفست باد كه خوش بردي بوي! و:
هر آب روي كه اندوختم ز دانش و دين نثار خاك ره آن نگار خواهم كرد نفاق و زرق نبخشد صفاي دل حافظ طريق رندي و عشق اختيار خواهم كرد
و: صوفي بيا كه خرقۀ سالوس بركشيم وين نقش زرق را خط بطلان به‌سر كشيم
و: درويش را نباشد برگ سراي سلطان ماييم و كهنه‌دلقي كآتش در آن توان زد حافظ به حق قرآن كز شيد و زرق باز آي باشد كه گوي عيشي در اين جهان توان زد
بر گرفته از روزنامه ماندگار
پی‌نوشت‌ها: ۱. حافظ‌نامه، بهاءالدين خرم‌شاهي، بخش اول، ص يازده. ۲. سوره نساء/آيه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر